Tokom velikosrpske agresije na Hrvatsku ovdje je bio logor, takozvani Centar Morinj za zatočene hrvatske civile i branioce. Sjećamo se zločina počinjenih da bi se osramotili ime i duh Crne Gore. Izražavamo žaljenje za sve patnje koje su preživjeli zatočenici. Da se nikada ne ponovi!“
Delegacije vlada Crne Gore i Hrvatske su ovog ponedeljka otkrile spomen-ploču s navedenim tekstom postavljenu na mestu nekadašnjeg logora Morinj, u koji su jedinice JNA od oktobra 1991. godine zatvarale civile i vojnike hrvatskih snaga zarobljene na širem području Dubrovnika.
Iz teksta saznajemo da su dve žrtve velikosrpske agresije. Prva žrtva su, jasno kaže natpis, hrvatski civili i branioci zatočeni u logoru. Druga žrtva – ime i duh Crne Gore.
Da natpis na spomen-ploči ne nudi nekakvo drugo razumevanje, dobronamernije od mog, potvrdio je i ministar spoljnih poslova Crne Gore Ranko Krivokapić koji je prilikom otkrivanja ploče na logoru rekao sledeće: „Zatvarajući vas u ovaj logor, ona je zatvarala sebe. Šireći tu ideologiju ona je pucala u sebe, i zbog toga ne manja žrtva od vas u ovom logoru je bila i Crna Gora, gdje su ubijeni njen duh i njeno ime. Sa namjerom da se zatre onako kako se htjelo zatrijeti vaše ljudsko dostojanstvo, snaga, uvjerenje i ljubav prema lijepoj vašoj i lijepoj našoj Hrvatskoj”. Logička akrobacija ministra Krivokapića, pored besramnosti, podrazumeva i dve relativizacije. Najpre, relativizuje se pozicija žrtava, hrvatskih civila i branilaca koji su pre 31 godinu iz dubrovačkog zaleđa dovedeni u Crnu Goru, a zatim zatvoreni u logor u kom su bili premlaćivani i izgladnjivani. Žrtvama se oduzima pozicija isključive žrtve u konkretnom događaju – zatvaranju u logor u Crnoj Gori tokom rata u Hrvatskoj. Tu dolazimo i do druge relativizacije – relativizacije odgovornosti. Ukoliko je Crna Gora žrtva, ne manja od vas, onda svakako odgovornost ne može da bude na njoj jer je – žrtva.
Ceo događaj je udžbenički primer kako ne treba da izgleda državno odavanje počasti žrtvama jer ono ne uključuje nedvosmisleno priznanje i prihvatanje odgovornosti, naprotiv, relativizuje ih. Crna Gora se time pridružila drugim zemljama bivše Jugoslavije u spomeničkoj relativizaciji događaja iz prošlosti.
Zločini su, čitamo, počinjeni da bi se „osramotili ime i duh Crne Gore“. Pred Međunarodnim krivičnim tribunalom za bivšu Jugoslaviju postojala su dva predmeta u kojima su razmatrani događaji iz Dubrovnika. Nijedan se nije bavio klevetom Crne Gore.
U presudi Pavlu Strugaru, nekadašnjem komandantu Druge operativne grupe JNA, utvđeno je da su u napadu na Dubrovnik učestvovale jedinice Druge operativne grupe formirane sredinom septembra 1991. godine. Sastav 2. OG se menjao, ali osnovne snage su činili 37. korpus (Užički), 2. korpus (Podgorički) i 9. vojno pomorski sektor (Boka). Utvrđeno je i da je granatiranje Starog grada u Dubrovniku bilo namerno i dugotrajno, kao i da ono nije bilo usmereno protiv stvarnih ili pretpostavljenih položaja hrvatskih snaga, odnosno da ono nije bilo opravdano vojnom nuždom. Utvđeno je i da su oficiri JNA namerno falsifikovali izveštaje kako bi granatiranje prikazali kao odgovor na provokacije i time prikrili sopstvenu odgovornost. Danas je ministar Krivokapić falsifikovao činjenice poetskim narativom o zavedenoj Crnoj Gori, žrtvi velikosrpske agresije, a ne aktivnim učesnikom, političkim i vojnim, u napadu na Dubrovnik i okolinu.
Sa simboličkim igrokazom nije imala problem ni delegacija hrvatske Vlade, naime imenovan je jedini stvarni neprijatelj – velikosrpska agresija. Na to što su pozicije Hrvatske i Crne Gore u ratu ovim izjednačene niko nije imao primedbe.
Pred Tribunalom je Miodrag Jokić, nekadašnji komandant 9. vojnopomorskog sektora Jugoslovenske ratne mornarice, priznao krivicu za zločine i tom prilikom rekao: „Osećao sam potrebu da se i mi kao odgovorno društvo otvoreno i iskreno suočimo sa učinjenim ratnim zločinima. Verovao sam da je važno započeti saradnju sa Tribunalom i da, bez obzira na sve otpore i nerazumevanje javnosti, neko definitivno treba da otvori proces prihvatanja krivice, izvinjenja žrtvama i, u krajnjem cilju, ljudskog pomirenja sa okruženjem”.
Crna Gora ovom spomen-pločom nije prihvatila svoju odgovornost i nije se izvinila žrtvama. Crna Gora je ovim samoizvinjenjem kao svoju odgovornost prihvatila samo svoju navodnu naivnost i ukorila sebe zbog nje. Crna Gora se nije obraćala hrvatskim civilima i braniocima zatočenim u Morinju, obraćala se i praštala samoj sebi, a celokupnu odgovornost prenela je isključivo na Srbiju. Crna Gora, koja je 2000. godine uputila izvinjenje Hrvatskoj, danas je to izvinjenje relativizovala, a odgovornost izmestila van svojih institucija, iako je pre samo nekoliko godina isplatila odštetu bivšim zatočenicima logora Morinj. Porazno je to što sudsko priznanje ratnih zločina admirala Jokića zvuči iskrenije i otvorenije nego odavanje počasti žrtvama trideset godina kasnije.
