Fond za humanitarno pravo (FHP) iz Beograda, Centar za prava manjina (CPM) iz Beograda i Evropski centar za prava Roma (ERRC) iz Budimpešte podneli su inicijativu Ustavnom sudu Srbije za ocenu ustavnosti odredbi Odeljka II stav 5 Programa zaštite stanovništva od zaraznih bolesti od 2002. do 2010. godine koji je sastavni deo Uredbe Vlade Republike Srbije o zdravstvenoj zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti.
U ovom programu, na mestu gde se govori o imunizaciji grupa visokog rizika, kao jedna od tih grupa pomenuta je i romska nacionalna zajednica. Činjenica je da među pripadnicima romske nacionalanosti ima lica koja su izložena rizicima infekcija zbog neadekvatnih stambenih uslova i nezavidne materijalne situacije, ali to su pre svega stanovnici nehigijenskih naselja u kojim žive ne samo Romi već i pripadnici drugih nacionalnosti. Svi pripadnici romske nacionalnosti ne žive u nehigijenskim naseljima, već je dobar deo njih u potpunosti integrisan u društvo i živi u savremenim urbanim uslovima koji im obezbeđuju higijenu i zdravlje, tako da ne spadaju ni u kakvu “grupu visokog rizika”.
Propisivanjem etničkog kriterijuma kao osnova za svrstavanje u “grupu visokog rizika”, pomenuta Uredba Vlade RS stavila je pripadnike romske nacionalne manjine u neravnopravan položaj u odnosu na pripadnike bilo koje druge etničke ili nacionalne grupe u Srbiji. Istovremeno, odredbe ove uredbe dovode do narušavanja socijalne pravde i vladavine prava kao dva osnovna principa svakog demokratskog društva.
Prema Ustavu, Republika Srbija je demokratska država svih građana koji u njoj žive, zasnovana na slobodama i pravima čoveka i građanina, na vladavini prava i na socijalnoj pravdi. Istovremeno, svim građanima su bez diskriminacije zajemčena i priznata lična, nacionalna, ekonomska, socijalna, kulturna i druga prava čoveka i građanina i nepovredivost ljudskog dostojanstva.
Ovakvom formulacijom krše se i relevantna pravila međunarodnog prava, a posebno Međunarodna konvencija Ujedinjenih nacija o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije, koja članom 2 propisuje obavezu za države potpisnice da ukinu svaki propis koji ima za cilj da zavede ili ustali rasnu diskriminaciju.
Zbog svega navedenog FHP, CPM i ERRC očekuju da Ustavni sud Srbije stavi ovu odredbu van snage i time doprinese smanjivanju predrasuda i stereotipa o Romima, a u cilju daljeg razvoja društva u pravcu multietničnosti, ravnopravnosti i tolerancije.
